Motiv magije uspešno se sprovodi kroz roman i na drugim nivoima. Pored toga što se njime objašnjava postojanje Godine Blagodati (tokom koje šesnaestogodišnje devojke Garner okruga treba da se oslobode svoje magije) i motiviše opšte prihvatanje kontrole i nasilja nad ženama u datom svetu, ovaj motiv sve vreme je neodređen, što budi čitalačku radoznalost. Radnja romana kontinuirano gradi neizvesnost, koju deli i protagonistkinja i pripovedačko prvo lice romana, Tirni Džejms, o magiji koja (treba da) se ispolji u Godini Blagodati. Istovremeno, nedefinisanjem magije roman postavlja pred čitaoce zahtev da raskrinkaju, zajedno sa junakinjom koja teži istom, njeno značenje i društvenu ulogu.

Kim Liget, Godina Blagodati, Urban Reads 2019.

Distopijski roman Godina Blagodati (Urban Reads, 2019) najnoviji je roman američke spisateljice Kim Liget, poznate kao autorke nekoliko trilera i/ili horora. Osim neodređenih najava da će film po ovoj knjizi režirati Elizabet Benks, i brojnih, uglavnom pohvalnih, blog postova o romanu, nije jasno da li je roman očekivano dobro primljen kod publike (posebno mlađe, kojoj je namenjen). Čini se da je napisan sa blockbuster pretenzijama, sledeći uspehe žanrovski sličnih knjiga poput Sluškinjine priče, pa čak i Igara gladi. Takva recepcija je sasvim izvesno izostala, kao i bilo kakva pažnja (američke) književno-kritičarske scene. Može se pretpostaviti da je razlog ovome nedovoljna originalnost u odnosu na knjige prethodnice, moguća zasićenost čitalačke publike datom žanrovskom matricom, ali i određene slabosti u izvedbi.

Roman prikazuje društvo Garner okruga, umnogome klaustrofobično i odsečeno od ostalih zajednica, za koje nije sigurno ni da li postoje, tako da je prikazani svet u kom likovi romana žive krajnje skučen, ali istovremeno i deo potpuno neistraženog i nepoznatog univerzuma. Istorijski trenutak u koji je smeštena radnja romana nigde se ne precizira niti opisuje, ali dati su nagoveštaji da je reč o neodređenom vremenu u post-apokaliptičnom svetu koji je izgubio sva dostignuća prethodne civilizacije – tehnološka, naučna i emancipatorska pre svega. Spoj ovakvog hronotopa sa hrišćanskim fundametalizmom kao ideološkim okvirom distopijskog društva Garner okruga podseća istovremeno i na Gilead iz Sluškinjine priče i na Boston iz Hotornovog Skarletnog slova. Dati spoj funkcioniše u romanu, ubedljiv je – povezujući distopijska zamišljanja budućnosti sa prošlošću, konkretno severnoameričkom istorijom pre ženskih pokreta za oslobođenje, roman motiviše distopijski scenario u kom su ženama oduzeta sva prava i slobode. Drugim rečima, roman efektivno sugeriše vezu između prošlosti i moguće budućnosti, između, na primer, sedamnaestovekovnog američkog puritanizma i krajnje mizoginog društvenog sistema u romanu. U tom smislu, on pripada i žanru spekulativne fikcije, u onom smislu u kom ga je i Margaret Atvud definisala (In Other Worlds: SF and the Human Imagination), kao vrstu naučne fantastike o stvarima koje se zaista mogu dogoditi.

Data spona između istorije i distopijskog viđenja budućnosti ogleda se i u jednom od središnjih motiva romana – zlokobnoj i opasnoj magiji za koju se veruje (tvrdi) da je sve žene poseduju. Mit o ženskoj magiji je bitan element ideološkog kompleksa kojim se opravdava i legitimiše nasilje nad ženama i njihova potčinjenost u društvu Garner okruga. Kako to u žanrovima distopija biva, dati motiv predstavlja razobličavanje već postojećih društvenih praksi ili verovanja do krajnjih granica. Verovanja i optužbe za žensku magiju, kao što znamo, igrala su presudnu ulogu u već spomenutom dobu američkog puritanizma, najsnažnije za vreme ’lova na veštice’, ali ostatke ovog narativa moguće je pronaći i u savremenim praksama poput okrivljavanja žrtvi silovanja.

Motiv magije uspešno se sprovodi kroz roman i na drugim nivoima. Pored toga što se njime objašnjava postojanje Godine Blagodati (tokom koje šesnaestogodišnje devojke Garner okruga treba da se oslobode svoje magije) i motiviše opšte prihvatanje kontrole i nasilja nad ženama u datom svetu, ovaj motiv sve vreme je neodređen, što budi čitalačku radoznalost. Radnja romana kontinuirano gradi neizvesnost, koju deli i protagonistkinja i pripovedačko prvo lice romana, Tirni Džejms, o magiji koja (treba da) se ispolji u Godini Blagodati. Istovremeno, nedefinisanjem magije roman postavlja pred čitaoce zahtev da raskrinkaju, zajedno sa junakinjom koja teži istom, njeno značenje i društvenu ulogu. Na momente, međutim, univerzalno verovanje u magiju među likovima, kao i samo njeno postojanje, nisu dovoljno ubedljivi za savremenu čitateljku. Ipak, roman je u stanju da skrene i drži čitalačku pažnju na pitanju kako se u magiju veruje, zašto, čemu ovo verovanje  služi i kome, što na kraju krajeva i jesu neka od najbitnijih pitanja romana.

Uspešnost ovih dobro osmišljenih i solidno napisanih elemenata romana narušava nekoliko činilaca: neuverljivost lika junakinje, grotesknost nasilja, klišeizirana i loše napisana ljubavna priča. Junakinja, Tirni Džejms, prikazana je kao izuzetna po gotovo svemu: sposobna je, snažna, pametna i hrabra i, očekivano, „muškobanjasta“, dok su sve ostale devojke „ženstvene“. Možda ovakva binarna karakterizacija likova, iako već mnogo puta viđena u sličnim žanrovima, načelno ne bi bila problematična, da junakinja nije ujedno i potpuno emancipovana od samog početka romana, što ničim nije motivisano. Naprotiv, junakinjina emancipovanost daje se kao samo još jedna od brojnih osobina koje je čine izuzetnom i koje su joj gotovo urođene. Ovo čini lik protagonistkinje neuverljivim, a istovremeno prenosi i dosta naivno shvatanje procesa emancipacije.

Druga slabost romana jesu mnogobrojni prizori krajnje okrutnog i ogoljenog nasilja – osim što su teški za čitanje, nezanemarljiv deo ovih prizora je i nemotivisan, nepotrebno ubačen; njihovo upisivanje u roman je krajnje nepotrebno da bi se razumela okrutnost prikazanog sveta. Pitanje koje se u vezi sa ovim postavlja jeste i koliko su određeni aspekti distopijskog društvenog sistema uverljivi – da li je, na primer, bilo kakva mitologija o ženskoj magiji dovoljna da održi sistem u kom vanbračni sinovi muškaraca iz Garner okruga ubijaju i komadaju tela njihovih ćerki, koja se potom prodaju u apoteci istim tim muškarcima? U ovom slučaju, za razliku od motiva magije, teško je zaključiti da se radi o prenaglašavanju i dovođenju do krajnjih granica nečega što postoji u čitaočevom i čitateljkinom svetu.

Kada je reč o ljubavnoj priči između Tirni i Rajkera, lovca, ona nije potpuno nemotivisana – njome se razotkriva humanost lovaca, kao i mehanizmi Garner okruga u brisanju humanosti svim ’manjinskim’ grupama. Ovaj odnos, međutim, deluje nategnuto, ako ni zbog čega drugog, onda zbog stilski loše napisane priče o njemu. Uostalom, i sama humanost jedne društvene grupe mogla je biti razotkrivena i kroz prijateljstvo, ne nužno kroz ljubavnu vezu. Moguće je da postoji više opcija kako izvagati pozitivne i negativne aspekte romana. Umesto takvog zaključka, možda je bitnije spomenuti da roman predstavlja zanimljivo štivo i omogućava promišljanje o nekim bitnim pitanjima kako savremenog ženskog položaja, tako i uloge jednog od najpopularnijih žanrova današnjice